Przed nami podsumowanie, czym jest dojrzałość. Oto próba skrótu poprzednich rozważań na ten temat.
Dojrzałość to dokonywanie wyborów i ponoszenie konsekwencji z nich wynikających.
Za bardzo małe dzieci to my, jako rodzice, dokonujemy wyborów (choć w obszarze zabawy, bliskości-przytulania powinniśmy raczej podążać za dzieckiem, starając się, by to ono decydowało). Starszym dzieciom przedstawiamy różne rozwiązania, pokazujemy konsekwencje i uczymy dokonywania wyborów. Nastolatek powinien sam widzieć możliwość wyborów, przed którymi stoi, czuć już ich konsekwencje, ewentualnie powinniśmy być czujni i rozmawiać, kiedy pojawiają się nowe lub nietypowe sytuacje - rodzice muszą pamiętać, że zmiany pokoleniowe następują obecnie dużo szybciej niż w czasach ich dzieciństwa, w przypadku już 5-letniej różnicy wieku między rodzeństwem może się okazać, że młodsze dziecko wcześniej doświadcza różnych trudnych wyborów. Wielu rodziców, chcąc ochronić swoje dzieci, dokonuje za nie wielu wyborów, wspólnie lub w ich imieniu ponosi konsekwencje, ukrywa przed jednym z rodziców czy resztą rodziny, jakich kłopotów doświadcza lub jakie prowokuje młody człowiek. Mądra miłość wystrzega się nadopiekuńczości. Prawdziwa miłość nie unika cierpienia (wynikającego np. z konsekwencji lub zmierzenia się z prawdą).
Dojrzałość to samodzielne wykonywanie zadań i zamykanie podjętych zobowiązań.
Jeśli w codzienności (np. posiłki, sprzątanie, pranie i pilnowanie czasu - budzenie się, zdążanie w umówione miejsca oraz obowiązki związane z nauką) nie oddamy większości obszarów do całkowicie samodzielnego panowania nad nimi przez dzieci - nie pomożemy im dojrzeć do wzięcia odpowiedzialności za siebie, a w przyszłości za innych. Warto na etapie nauki w szkole podstawowej być gotowym do pomocy, ale pozostawić dziecku dbanie o czas, kiedy tę pomoc może wykorzystać. Jako rodzice czuwamy nad zamykaniem zobowiązań i niezostawianiem niedokończonych zadań - tu sami jako wychowawcy musimy się pilnować, żeby nie dawać złego przykładu.
Dojrzałość to umiejętność rozpoznawania swoich potrzeb i predyspozycji oraz realizowanie ich w zgodzie z sobą i z innymi.
Świadomość tego, co lubię, jakie mam talenty i predyspozycje, pomaga w dokonywaniu wielu wyborów, również tych związanych z edukacją, a potem zawodem. Jeśli głównie realizuje się niezaspokojone potrzeby innych osób lub, idąc po linii najmniejszego oporu, robi się zwykle to, co sprawia tylko przyjemność, a nie wymaga wysiłku pokonania siebie - wtedy trudno o określenie, czym mogę się zająć, co mogłoby mnie rozwijać i dobrze służyć innym. Dla młodego człowieka, który ma podjąć życie rodzinne czy wspólnotowe, ważne jest, aby wcześniej mógł doświadczyć czasu, kiedy decydował samodzielnie o realizacji swoich potrzeb, kiedy w relacjach koleżeńskich, zawodowych musiał uwzględniać też potrzeby i możliwości innych. Tutaj ważne jest sprawdzenie nabytych umiejętności w domu rodzinnym lub danie sobie szansy na ich zdobycie, jeśli dom rodzinny pozbawił nas możliwości na ich rozwinięcie.
Dojrzałość to otwartość na prawdę o sobie i swojej rodzinie, nieuciekanie od problemów, odkrywanie, co zależy ode mnie, a co od innych.
Zadawanie pytań, poznawanie siebie, innych i świata - to niezbędne elementy w drodze do dojrzałości. Życie w prawdzie, otwarte nazywanie trudności i problemów, pomoc w rozpoznawaniu swoich kompetencji i ograniczeń do ich rozwiązywania - to zadania wychowawcze. To też kluczowe aspekty związane z samowychowaniem. Zaakceptowanie tego, że dorosłe dziecko odchodzi z domu rodzinnego, bardzo pomaga w dojrzewaniu i wkroczeniu na drogę samorozwoju, samostanowienia o sobie.
Dojrzałość pozwala nam wyczuwać granicę między poświęcaniem się dla innych a rezygnacją z pomagania innym - dotyczy to zarówno rodziców, jak i ich dorosłych dzieci - jedni mogą nadmiernie się poświęcać, drudzy np. wycofują się, ignorując potrzeby drugiej strony. Kiedy spotykają się dwie dojrzałe osobowości, ustalenie tych granic w dobrym dialogu nie jest problemem. Natomiast negocjacje z osobowością niedojrzałą egoistyczną („mnie nic nie obchodzi i do mnie się też nie wtrącajcie”) lub niedojrzałą manipulującą („ja się tak poświęcam, a wy tego nie doceniacie”, „wy nie wiecie, co jest dla was dobre”) są bardzo trudne lub wręcz niemożliwe. Musimy wtedy zadbać o budowanie swojej dojrzałej postawy, pamiętając, że zmieniać możemy tylko siebie, a nie innych. Dojrzałość bowiem to nieustanna praca nad sobą i gotowość na inspiracje ze strony innych, natomiast niedojrzałość to m.in. ciągłe oczekiwanie zmian od innych przy minimalnym lub żadnym wymaganiu od siebie.